Is je intelligentieniveau aangeboren?
Vroeger dacht men dat mensen van bepaalde afkomst van nature slimmer waren dan mensen met een andere achtergrond. Dit leidde tot gevaarlijke theorieën over superioriteit. Maar het verschil in intelligentie tussen mensen met een bepaalde achtergrond heeft vooral te maken met de omstandigheden waarin zij opgroeien. Dus in die zin is je intelligentieniveau niet aangeboren en ligt je IQ niet vast. Toch heb je maar een beperkte invloed op de hoogte van je intelligentieniveau.
Het genetisch pakket dat je meekrijgt van je ouders bepaalt voor een groot gedeelte hoe intelligent je kan zijn. Hier kan je niks aan doen en je hebt met andere woorden geluk als je dankzij jouw genen heel slim bent. Maar vanaf het moment dat je nog geboren moet worden, zijn er externe factoren die invloed hebben op de ontwikkeling van je intelligentie. Tijdens de zwangerschap heeft de leefstijl van je moeder al invloed op de ontwikkeling van je hersenen. Rookt ze bijvoorbeeld en drinkt ze alcohol? Dit kan negatief uitpakken voor de ontwikkeling van je brein. Maar dat is niet het hele verhaal. Eenmaal geboren, zijn er heel veel zaken die je ontwikkeling op het gebied van intelligentie bepalen. In Quest zegt Psycholoog Jelte Wicherts van Tilburg University hierover het volgende:
Dat je uiteindelijke intelligentieniveau is aangeboren, is een heel raar idee. Ik ben nu hoogleraar, ik heb vast wel wat mazzel gehad met mijn genetische aanleg. Maar als je mij vanaf dag één in een hok had opgesloten, dan had ik niet met jou kunnen praten als deskundige. Ik heb elke dag weer dingen geleerd en ben elke dag wat vooruitgegaan. Je moet cognitieve vaardigheden ook ontwikkelen.
Je intelligentieniveau wordt dus voor een groot deel bepaald door je genen en je ouders. Maar je opvoeding en externe omstandigheden bepalen wel voor een groot gedeelte wat je hiermee doet. Wat heeft dan nog meer invloed op de ontwikkeling van je intelligentie?
Wat heeft invloed op de ontwikkeling van je intelligentie?
Er zijn verschillende omstandigheden die invloed hebben op de ontwikkeling van je intelligentie. In de Verenigde Staten kregen immigranten in de vorige eeuw een IQ test voordat ze Amerikaans staatsburger konden worden. Sommige groepen scoorden aanvankelijk heel slecht, maar gingen steeds beter scoren. Een van de verklaringen was dat de kinderen uit deze groepen beter onderwijs kregen en dat ze steeds gezonder leefden. Ze hadden bijvoorbeeld geen honger meer, wat in die tijd nog veel voorkwam. Volgens Dr Gavin Evans van de University of London wordt de ontwikkeling van je IQ sterk beïnvloed door wat er in je vroege jaren van je leven is gebeurd. Hij zegt hierover:
Als je uit een gezin komt waar veel gediscussieerd wordt, waar je wordt aangemoedigd om dingen te beargumenteren, om te lezen en om dingen te bespreken, is het waarschijnlijk dat je beter gaat scoren op een IQ test.
Dus een betere voeding, beter onderwijs en hoger opgeleide ouders die je stimuleren, zijn belangrijk factoren voor de ontwikkeling van je IQ. Ook een recent onderzoek van het CPB bevestigt dit. Hieruit blijkt bijvoorbeeld dat de opleiding van ouders bepalender is voor schoolsucces dan iemands migratie-achtergrond. Het CPB vergeleek de gegevens van duizenden basisscholieren in het basis- en middelbaar onderwijs. Uit deze analyse kwam naar voren dat kinderen van ouders met een laag inkomen of een lage opleiding al op driejarige leeftijd veel minder goed zijn in reken- en taalvaardigheden dan kinderen van ouders met een hoog inkomen of hoog opleidingsniveau. En de verschillen worden daarna ook niet meer kleiner.
Kan je altijd slimmer worden of staat je IQ vast?
Kan je altijd slimmer worden? Ja en nee. Als je opvoeding en de omgeving waarin je opgroeit grote invloed heeft op de ontwikkeling van je IQ, dan zou dat betekenen dat intelligentie altijd trainbaar is. Volgens hoogleraar in de neuropsychologie, Erik Scherder ontwikkelen je hersenen zich tot je 25e jaar. Je intelligentieniveau is vanaf dat moment vrij stabiel en ligt dan min of meer vast. Je hersenen zullen bijvoorbeeld qua werkgeheugen of ruimtelijk inzicht klaar zijn en niet meer groeien.
Op het moment dat je hersenen hun maximale niveau hebben bereikt, is dat geen reden om ze niet meer uit te dagen of te prikkelen. Ook op latere leeftijd kan je nog een taal leren of een studie gaan volgen. Je kan dus nog steeds slimmer worden. Maar het vermogen van je hersenen ligt dan wel vast. Je kunt het een beetje vergelijken met een auto. De ene auto heeft 125 pk en de andere auto 115 pk. Voor veel zaken is het vermogen van elke auto ruim voldoende. Het gaat er vooral om dat je de auto gebruikt en goed onderhoudt. Dan heb je er meer plezier van en het verlengt de levensduur. Om je hersenen gezond te houden, is het volgens Erik Scherder dan ook erg belangrijk om voldoende te bewegen.
Het is nooit te laat om te beginnen met bewegen. Ook wie de 25 al ruimschoots is gepasseerd en dan pas de sportfiets ontdekt, verbetert daarmee nog zijn conditie, gezondheid, stemming – én vermindert het risico op dementie.
Je intelligentieniveau ligt dus op een bepaald moment vast, maar je kan je hersenen, net als je lijf wel in conditie houden en stimuleren.
Kritiek op idee van maakbaarheid van intelligentie
Toch is er veel kritiek op het idee dat intelligentie wordt bepaald door de opvoeding (nurture). Psychologen zijn het er wel over eens dat je intelligentieniveau bij je geboorte al vastligt (nature). Uit vele decennia van onderzoek is komen vast te staan dat de intelligentie zoals die gemeten wordt met intelligentietests grotendeels een erfelijke eigenschap is en je IQ dus vast ligt. Je intelligentieniveau is dus genetisch bepaald en je kan niet hoogbegaafd worden als je maar de juiste opvoeding krijgt. Andersom geldt hetzelfde. Als je slim bent, maar je doet er niets mee omdat je ouders of leraren je bijvoorbeeld niet stimuleren om je best te doen op school zullen mensen nooit weten dat je een hoog intelligentieniveau hebt. Daarnaast kan je intelligentieniveau wel negatief worden beïnvloed door externe factoren als een trauma, ernstige armoede of ondervoeding. Je intelligentieniveau staat dus voor een groot gedeelte vast. Alleen bepalen je opvoeding en omstandigheden of je eruit haalt wat er inzit.
IQ is niet hetzelfde als intelligentie
Overigens is het meten van IQ niet hetzelfde als het meten van intelligentie of slimheid. IQ testen meten vooral abstracte logica. Vaardigheden die belangrijk zijn in vakken als wiskunde en informatica. Andere vormen van intelligentie, zoals emotionele intelligentie en levenswijsheid worden niet met een IQ test gemeten. Daarnaast is er maar een klein verband tussen IQ en persoonlijkheid. Slimme mensen zijn dus niet aardiger of betrouwbaarder.
