Een IQ-test heeft over het algemeen maar een doel; het selecteren van mensen. Is sommige situaties kan het zinvol zijn om mensen te selecteren op intelligentie, maar in veel situaties is het overbodig en beschadigt het zelfs mensen. Toch zijn IQ-testen nog steeds heel populair en krijgt iedereen er wel een keer mee te maken. Ontdek nu de zin en onzin van het gebruik van een IQ-test en hoe je hier mee om kunt gaan.
Wanneer worden IQ-testen ingezet
Veel mensen hebben een IQ-test gemaakt zonder dat ze dat in de gaten hadden. Dat was namelijk op de lagere school, bij de eindtoets. Deze heet sinds kort de doorstroomtoets en is ook wel bekend als de Cito-toets. Dit is een klassieke IQ-test, maar dan met een andere naam. De scores van de kinderen worden met elkaar vergeleken. Vervolgens wordt vastgesteld hoeveel vragen een kind minimaal correct moet hebben beantwoord om naar het vwo te kunnen. Kinderen die minder hoog hebben gescoord gaan naar het vmbo of de havo.
Daarnaast worden IQ-testen vooral ingezet bij het werven en selecteren van personeel. Dit gebeurt bij zogenaamde assessments. Bij een assessment word je meestal geïnterviewd en moet je soms een rollenspel doen. Daarnaast moet je vaak IQ-testen en persoonlijkheidstesten maken. Een IQ test heet bij een assessment meestal een cognitieve capaciteitentest. Werkgevers kunnen op deze manier de slimste kandidaten selecteren.
Het nut van IQ-testen
Soms kan het nuttig zijn om een IQ-test af te nemen. Bijvoorbeeld om vast te stellen of iemand hoogbegaafd dan wel zwakbegaafd is. Van hoogbegaafde kinderen is bijvoorbeeld bekend dat zij zich gaan vervelen of zelfs slechter gaan presteren als ze niet genoeg uitgedaagd worden. Een IQ-test kan dan een middel zijn om vast te stellen of iemand zeer intelligent is. Dit geldt ook voor zwakbegaafdheid. Als je met een IQ-test kan vaststellen of iemand dat is, dan kan je heel veel ellende voorkomen. Want een erg laag IQ heeft veel nadelen en deze mensen hebben vooral veel steun nodig. Overigens is er pas bij een score van 85 of lager sprake van een zwakbegaafdheid of een licht verstandelijk beperking.
Bij het werven van personeel kan het gebruik van een IQ-test nuttig zijn. Maar dan vooral als je niet weet of iemand slim genoeg is. Omdat deze persoon bijvoorbeeld geen opleiding heeft afgerond of een afgeronde opleiding niet goed aansluit. Want er bestaat niet één soort intelligentie. Programmeurs zijn bijvoorbeeld over het algemeen beter in logisch redeneren en het leggen van verbanden. Terwijl accountmanagers vooral profiteren van hun mensenkennis en hun emotionele intelligentie. Overigens worden met IQ-testen vooral dingen gemeten waar programmeurs goed in zijn. Maar zijn ze dan ook echt slimmer?
Sommige mensen vragen zich dan ook af wat de toegevoegde waarde is van een IQ-test bij een assessment als alle kandidaten een hbo of universitaire studie hebben afgerond. Intelligentie en opleidingsniveau blijken namelijk sterk samen te hangen. Dus wat voegt een IQ-test dan toe? Kan je als werkgever zeggen dat een kandidaat met een IQ-score van 116 veel beter is dan een kandidaat meteen IQ-score van 112? Een IQ-score zegt bijvoorbeeld niets over iemand loyaliteit, klantvriendelijkheid of doorzettingsvermogen. Toch zijn er dan werkgevers die de voorkeur geven aan een kandidaat met een iets hogere IQ-score.
Het gevaar van IQ-testen
Het grote gevaar van IQ-testen is dat mensen het gevoel krijgen dat ze niet slim genoeg zijn en daardoor minder waardevol zijn. De IQ-test fungeert vaak als een botte bijl die bepaalt of je geschikt of ongeschikt bent. Niemand vindt het leuk om te horen dat je niet slim genoeg bent. Dit begint al in het basisonderwijs. Als jonge kinderen te horen krijgen dat ze niet slim genoeg zijn voor het vwo. Maar kan je wel op die leeftijd door middel van een test iemands toekomst voor een groot deel vastleggen? Uit onderzoek blijkt dat de Cito-toets de kansenongelijkheid in het onderwijs alleen maar vergroot en dus onnodige schade veroorzaakt.
Het veelvuldig gebruik van IQ-testen bij assessments leidt ook tot veel leed. Iedereen kan een assessmentbureau beginnen of een IQ-test ontwikkelen en deze aanbieden. Vervolgens gaan werkgevers deze testen gebruiken met het risico mensen onnodig te beschadigen. Kandidaten die hun assessment hebben verpest, krijgen dan bijvoorbeeld te horen dat de resultaten van de IQ-test niet aan de verwachtingen of norm voldeden. Of andere kandidaten scoorden beter. Je bent met andere woorden te dom.
Voor sommige functies kan het verstandig zijn om te selecteren op bepaalde cognitieve capaciteiten. Zeker als je mensen werft die niet de juiste opleiding hebben afgerond. Een groot tekort aan IT-personeel leidde ertoe dat werkgevers door middel van speciale IQ-testen probeerden vast te stellen of mensen zonder IT-opleiding zouden kunnen programmeren. Maar er zijn ook genoeg situaties waarin werkgevers en assessmentbureaus te vaak en te snel een IQ-test gebruiken zonder dat dit echt nodig is.
Wat kan je doen als je een IQ-test moet maken
Allereerst kan niemand, behalve bij de eindtoets op de lagere school, je verplichten een IQ-test te maken. Je kan altijd weigeren. Maar je loopt dan wel het risico dat je een bepaalde baan niet krijgt. Dus dat is een afweging die jezelf moet maken.
Daarnaast kan je je altijd voorbereiden op een IQ-test. Kinderen die oude Cito-toetsten oefenen, scoren bijvoorbeeld hoger dan kinderen die dat niet doen. Dit geldt ook voor IQ-testen bij assessments. Volgens Neuropsycholoog en hoogleraar Jelle Jolles kun je trainen voor een IQ-test. Dat kan je volgens Jolles tot wel 10 extra IQ-punten opleveren.
Dus als je niet traint, omdat je denkt slim genoeg te zijn, en alle andere kandidaten trainen wel, kom je minder slim over dan dat je eigenlijk bent en doe je jezelf tekort. Een goed assessmentbureau laat de kandidaten dus trainen met de vragen die in een test worden gebruikt. Want dan kan je de kandidaten het beste met elkaar vergelijken. Maar zelfs dan blijft het een momentopname. Misschien heeft een van de kandidaten slecht geslapen vanwege een burenruzie. En oudere kandidaten scoren over het algemeen minder hoog op een IQ-test dan jonge kandidaten. Maar oudere kandidaten hebben vaak wel meer levenservaring. Hoe weeg je dit af en hoeveel rekening hou je met andere kenmerken die je niet met een IQ-test meet? Kortom, wat voegt de uitslag van een IQ-test toe? Organisaties die deze testen gebruiken zouden dit vooraf moeten bedenken. Om onnodig kwetsen te voorkomen.
Nog meer artikelen over het nut en de onzin van IQ-testen
De Correspondent – Domme vraag, maar wat is IQ eigenlijk? – 18 september 2015
Weet je een artikel dat hier moet staan, laat het ons weten en neem contact op.
